Vanaf 1 september kunnen koppels makkelijker met onderlinge toestemming scheiden. Ze moeten niet langer naar de rechtbank, maar moeten wel een akkoord bereiken. ‘Het is de beste manier om zelf de gevolgen van de breuk te bepalen.’
Het wordt een stuk eenvoudiger om uit het huwelijksbootje te stappen, tenminste voor wie dat ‘met onderlinge toestemming’ doet. Tot nu toe moesten echtgenoten één keer voor de familierechtbank verschijnen als ze in onderling overleg wilden scheiden en als ze nog geen zes maanden apart woonden. ‘Het is vaak lang wachten op een datum waarop de scheidende partijen naar de rechtbank kunnen komen. Als het zover is, moeten ze soms uren samen voor de zittingszaal wachten. Dat is geen ideale situatie’, zegt advocaat Nathalie Labeeuw (Cazimir).
Vanaf 1 september is dat niet meer nodig en verloopt de procedure voor een echtscheiding door onderlinge toestemming (EOT) schriftelijk. Dat bespaart de ex-partners een verplaatsing terwijl de rechters worden ontzien.
Een echtscheiding door onderlinge toestemming doet een appel aan de volwassenheid van de echtgenoten.
Een bezoek aan de rechtbank kan wel nog als de rechtbank, de procureur des konings of een van de echtgenoten daarom vraagt. De rechtbank kan dat nog steeds bevelen als ze vindt dat het akkoord indruist tegen de belangen van de kinderen.
Voorafgaande overeenkomsten
Een EOT is maar mogelijk als beide partners een overeenkomst bereiken over alle gevolgen van de echtscheiding, voor de procedure ingeleid wordt.
Uiteraard moeten ze akkoord gaan om te scheiden, maar ook over de verdeling van de goederen, de schulden, het verblijf en de onderhoudsbijdrage voor de kinderen moeten ze een overeenkomst bereiken. ‘Daarnaast moeten ze beslissen of ze elkaar een onderhoudsuitkering betalen en of ze van elkaar erven als een van hen tijdens de echtscheidingsprocedure overlijdt’, zegt advocaat-bemiddelaar Steven Brouwers. ‘Bij een EOT stappen ex-partners pas naar de rechtbank als het moeilijke werk – een akkoord bereiken – al achter de rug is’, benadrukt advocaat Patrizia Macaluso (Greenille by Laga).
De echtgenoten managen dus hun eigen echtscheiding. Daarom moeten ze goed weten wat ze willen. ‘Een EOT doet een appel aan de volwassenheid van de scheidende partijen’, zegt Brouwers. Die zijn – strikt genomen- niet verplicht een beroep te doen op een bemiddelaar, een advocaat of een notaris om de voorafgaande overeenkomsten op te stellen.
De tussenkomst van een notaris is alleen verplicht als de ex-partners ook een schikking treffen over een onroerend goed waarvan ze samen eigenaar zijn. Bijvoorbeeld als ze beslissen de gemeenschappelijke woning niet te verkopen zolang de kinderen er wonen of als een van beiden zijn ex wil uitkopen.
Toch is enige professionele ondersteuning aan te raden. Een bemiddelaar kan helpen de situatie te deblokkeren en een vergelijk te vinden waarin beide partners zich kunnen vinden.
Een bemiddelaar die ook jurist is, zoals een advocaat of een notaris, heeft een stapje voor. Juristen weten meestal beter hoe ze overeenkomsten moeten opstellen. Ze zijn ook beter onderlegd om mensen door de procedure te loodsen of hen op de juridische valkuilen te wijzen. ‘Echtscheidingen zijn te complex geworden om aan niet-juristen over te laten’, zegt Brouwers.
Onherstelbare ontwrichting
Als geen akkoord mogelijk is, kunnen de echtgenoten zich tot de familierechtbank wenden om een echtscheiding te vragen wegens de ‘onherstelbare ontwrichting van het huwelijk’ (EOO). Niemand kan gedwongen worden gehuwd te blijven. De wetgever voerde in 2007 een recht op echtscheiding in. Er zijn twee opties:
– De partners voeren feiten aan die wijzen op een blijvende breuk zoals overspel, huiselijk geweld, pesterijen, grove beledigingen of een gebrek aan steun. Ze moeten die feiten bewijzen, wat moeilijk kan zijn.
– De partners vragen de echtscheiding aan omdat ze al een poos feitelijk gescheiden leven. In dat geval moeten ze geen feiten aantonen die wijzen op een onherstelbare ontwrichting. De feitelijke scheiding geldt als vermoeden dat de breuk niet te lijmen is.
Dat is een optie als de relatie op een dood spoor zit, beide partners willen scheiden, maar geen akkoord kunnen bereiken over de kinderen of de verdeling van de goederen. Ze kunnen dan samen een verzoek tot echtscheiding indienen. ‘De rechtbank zal de echtscheiding uitspreken zodra de echtgenoten meer dan zes maanden apart wonen’, zegt Macaluso.
Overspel is niet altijd een zware fout die de toekenning van onderhoudsgeld in de weg staat.
Soms wil een van de partners helemaal geen punt achter de relatie zetten. Dan is de andere partner verplicht de echtscheidingsprocedure alleen in te leiden. De familierechtbank zal de echtscheiding slechts toekennen als hij kan aantonen dat ze al minstens een jaar feitelijk gescheiden leven.
De vraag wie schuldig is als het huwelijk op de klippen loopt, speelt geen rol meer. Toch sijpelt de schuldvraag soms nog door. ‘Als een echtgenoot een zware fout heeft gemaakt die de voortzetting van de samenleving onmogelijk maakt, kan de rechtbank zijn verzoek tot toekenning van een onderhoudsuitkering weigeren’, zegt Macaluso. Het is aan de rechter om te oordelen of de feiten zwaar zijn. Overspel kan een zware fout zijn, maar de rechter kan, afhankelijk van de omstandigheden, ook oordelen dat het dat niet is.
Vechtscheiding
Een EOO kan sneller tot een vechtscheiding leiden, zeker als de procedure door slechts een van de echtgenoten is ingeleid. ‘De partners kunnen altijd proberen tijdens de procedure tot een akkoord te komen. Maar als slechts één echtgenoot het initiatief voor de echtscheidingsprocedure neemt, is het moeilijker de situatie nadien recht te trekken’, zegt Brouwers.
Omdat volop op bemiddeling wordt ingezet, vragen de familierechtbanken de scheidende partijen eerst welke pogingen ze hebben ondernomen om er onderling uit te geraken. Als de huwelijkspartners nog niets hebben geprobeerd, stuurt de rechtbank hen eerst naar een erkend bemiddelaar of een andere rechter van dezelfde rechtbank, die probeert een minnelijke regeling uit te werken. Het gaat om een rechter die dankzij zijn gezag druk kan uitoefenen om de partijen tot een akkoord te bewegen.
Als er niets uit de bus komt, zal de familierechtbank belangrijke knopen doorhakken. ‘In dat geval legt de rechter een beslissing op. Bij een EOO geven de partijen de regie over hun breuk meer uit handen’, zegt Brouwers.
Daarmee is de kous niet af. De familierechtbank beslist waar en wanneer de kinderen moeten verblijven en hoeveel onderhoudsgeld voor de kinderen en eventueel voor de ex-echtgenoot moet worden betaald.
Nadien moeten de ex-partners naar de notaris om hun hebben en houden te verdelen. In eerste instantie spreekt de rechter zich daar niet over uit. ‘De ex-echtgenoten kunnen eindeloos over de verdeling van lepels en vorken discussiëren’, zegt Brouwers. ‘Als ze ook over de verdeling van de onroerende goederen, de inboedel, de spaargelden of de effecten geen akkoord bereiken, moet de verdelingsakte die de notaris opstelt nog eens voorgelegd worden aan de rechtbank. Daardoor kan zo’n vereffening-verdeling lang aanslepen.’
Kostprijs
Hoeveel een procedure kost hangt van meerdere factoren af, onder meer van de vraag hoelang ze duurt. Reken voor een bemiddelaar op minimaal 100 euro per uur (vrij van btw).
Ook de meeste advocaten hanteren een uurloontarief. Advocaten zijn vrij het ereloon te bepalen, maar tarieven van 100 tot 300 euro (zonder 21 procent btw) zijn courant. Advocaten zijn deontologisch verplicht hun cliënten vooraf in te lichten over de manier waarop ze hun ereloon berekenen. In het Brusselse hanteren ze soms hogere tarieven dan in kleinere steden.
De gerechtskosten worden meestal over de twee partijen verdeeld en zijn vaak maar een fractie van die van de adviseurs.
